Państwo Laowai na Wyspie Wulkanów, Rozdział (roboczo) XX

Rozdział XX, w którym...

Nie możemy żyć bez szkoły • jak na Borneo pada, to pada • na pace przez dżunglę i spaliny • pazerni flisacy znad rzeki Amandit • czy w Malaris jest malaria • kajun manis, rambutan i międzynarodowa kompania • bursztynowa Mutia • nocny autobus z mięsem • homestay zwany homestayem • Aye, aye, Merry Christmas

Wisma Hotel, Loksado, Kalimantan, noc ze środy, 21 grudnia na czwartek, 22 grudnia 2011, za kwadrans ósma

Poznany wczoraj podczas lunchu miejscowy nauczyciel przyszedł po nas za dwadzieścia ósma, dwadzieścia minut przed czasem. Nie ucieszyła mnie jego hiperpunktualność, ani trochę nie ucieszyła. Siedzę na łóżku po szybkim i skromnym hotelowym śniadaniu i tępo patrząc w ścianę dochodzę do siebie po nocy w zatęchłym pokoju, a koleś opowiada mi łamanym angielskim, że jego szkoła wkrótce ma otrzymać status szkoły międzynarodowej. Porywające... Ale słowo się rzekło. Zgodziliśmy się przecież, i to zupełnie nie po pijaku, z samego rana odwiedzić jego uczniów...

W gruncie rzeczy jednak nie było najgorzej, nie tak źle na pewno, jak się spodziewaliśmy. Choćby z tej prozaicznej przyczyny, że kiedy tylko wstąpiliśmy w progi szkoły, lunął deszcz. Deszcz o rzęsistości jak najbardziej godnej pory deszczowej, i gwałtowności, która w mgnieniu oka uczyniłaby z nas mokre plamy, gdybyśmy byli wtedy w drodze.

Na początek zaproszono nas do zastawoionego dziesiątkami pucharów dyrektorskiego gabinetu i poczęstowano herbatą. Nie wiem co się dodaje do herbaty na Borneo, ale napój ów smakuje tu bardzo specyficznie, jakoś tak miodowo-ziołowo. I słodko, cukier dostaje się z automatu. Potem przyszła kolej na długą sesję fotograficzną. Każda nauczycielka musiała swoim blackberry lub miejscową podróbką strzelić sobie z nami fotę. Wszelkie rekordy bił jednak jakiś wąsaty woźny, który odnalazł w sobie najwyraźniej powołanie do modellingu i wbijał się w każde możliwe ujęcie. Piszę woźny, ale Renata i Oliver twierdzą, że to był dyrektor. Nie wiem, wszystkie te ich mundury były w podobnie militarnym klimacie a na pagonach nie było stopni. Niektóre ze zdjęć trafić mają do szkolnej galerii gości, w której wiszą już jacyś Holendrzy i Francuzka. Trochę to wygląda, szczególnie w kontekście niewyraźnych min fotografowanych obcokrajowców, jak ściana ofiar jakiegoś psychopaty, ale co kraj, to obyczaj w końcu, niech mają. Wreszcie przyszła pora na odwiedzenie uczniów w ich klasach. To wypadło słabo. Robiliśmy co mogliśmy, ale nawet pytania o wiek uczniów i o to, ile dziś mają lekcji okazały się za trudne, nawet dla szóstoklasistów. Chociaż w sumie co się dziwić, skoro sami nauczyciele angielskiego mówią nie lepiej niż moi uczniowie z grade 2 w Jakarcie. Szkoła międzynarodowa, powodzenia...

To by wlaściwie było na tyle, przyszła pora, żeby nasz kolega po fachu pomógł nam dostać się w miejsce, z którego odchodzą ciężarówki do Loksado. Ale wciąż lało. Zwiedziliśmy więc jeszcze kilka klas oraz pokój medyczny. Ciekawe miejsce, ze ścianami oklejonymi plakatami dość agresywnej kampanii antynarkotykowej i złowrogimi zdjęciami „małych doktrów”, którzy asystują chyba higienistce. Przejrzeliśmy też podręczniki, z których dzieci uczą się matematyki. Nie mogę, muszę się podzielić zadaniem nie do pobicia, obok którego wydrukowano rysunek ślicznych białych króliczków jedzących marchewki:

Agus has 12 rabbits. One day 2 rabbits are slaughtered. What is the part of slaughtered rabbits of all Agus’ rabbits?

Dobra, zaczęło się robić naprawdę późno, kolejni nauczyciele ciągle przychodzili po kolejne, coraz bardziej wykręcone foty. Szacun dla Olivera, że to ze stoickim spokojem przetrzymał. Dzieci też coraz śmielej zacieśniały krąg wokół nas. W pewnym momencie zrobił się już z tego prawdziwy atak zombie, małe potwory zaglądały przez okno, kilka rzędów napierało przez otwarte drzwi, taranując się nawzajem. Na szczęście nasz znajomy wpadł na pomysł, że możemy pojechać becakiem na przystanek pickupów. Same pickupy, jak powiedział, są zadaszone, więc nie straszna nam będzie ulewa. Spoko, lepsza ulewa niż wysyp żywych trupów w biało-czerwonych mundurkach, jedziemy. Ale będziemy potrzebowali dwóch becaków. Dwóch, a po co? Hm. Niech pomyślę, mam tu dla Ciebie zadanie, jeszcze lepsze niż to z króliczkami i lepsze niż z turystami w Borobudur i lepsze niż z Mr. Erosem, sprzedawcą pamiątek. Uwaga, daję. Jest nas trójka, mamy trzy plecaki, w tym jeden około 70-litrowy. W becaku są dwa miejsca. Ile potrzebujemy becaków? Jeden. Dobra, nie teoretyzujmy, sprawdźmy to.

Sprawdziliśmy. Gość miał rację. Morał: prawa matematyki i fizyki nie imają się indonezyjskich środkow transportu. Zamiast rozkminiać temat, spytaj tubylca.

              Jazda pickupem, w kontekście cudownych widoków i przyrody, którą mieliśmy dosłownie na wyciągnięcie ręki, była jednym z highlightów naszych dotychczasowych wakacji. A raczej byłaby, gdyby nie to, że, też jakoś wbrew zachodniej myśli fizycznej, wiało w nas spalinami. Mnie ściskało w gardlem, może od wstrzymywania oddechu, Renatę rozbolała głowa a Oliverowi zrobiło się niedobrze. Czterdzieści kilometrów w dół i w górę po wzgórzach ciągnęło się w nieskończoność. Ale dojechaliśmy, a nim zameldowaliśmy się w hotelu Wisma i wyszliśmy na lunch, czuliśmy się już zupełnie normalnie.

                W leżącym nad rzeką Amandit Loksado kończy się droga. To krótkie zdanie daje w zasadzie pełny obraz sytuacji, odpowiada ono również na pytanie, dlaczego wioska ta jest punktem startowym wędrówek po dżungli i spływów bambusowymi tratwami.

Tratwy, niestety, okazały się drogie. Około 85 złotych za dwie godziny spływu, na tratwę wchodzi trzy osoby plus przewoźnik. W Polsce wynajmuje się dwuosobowy kajak za 35 zeta na dzień... Nie wiem, czy to brak konkurencji decyduje o tak irytujących stawkach, czy lenistwo miejscowych. Może wolą po prostu zrobić jedną drogą wycieczkę dla bogatych turystów niż cztery dla normalnych? Najwidoczniej im się to spina. Albo wolą narzekać na biedę, niż chwycić za bambusowy drąg i płynąć. Przez długi czas się wahałem, bo nie lubię przykładać ręki do cenowych nadużyć, ale naprawdę chciałem spróbować białego szaleństwa. Rzeka wyglądała klawo. Dobry spadek, silny nurt, sporo zakrętów i głazów. I gorejąca zielenią dżungla po obu stronach. Postanowiłem dać szczęściu i przewoźnikowi szansę. Zaproponowałem, że jeśli znajdzie jeszcze dwie osoby – widziałem, że przyjechali po nas jeszcze jacyś biali – to ja się piszę, za jedną trzecią ceny. Z początku nie mógł zrozumieć, o co mi chodzi i powtarzał, że jeśli chcę płynąć sam, to i tak płacę za całość. W końcu zajarzył. Ale innych chętnych nie było. Szczęście i Charon z Loksado nie wykorzystali swojej szansy. Szkoda, jednak płacenie 250 000 byłoby wręcz niemoralne, a przynajmniej wiem, że próbowałem.

                 Co się jednak nie napływałem, to się z nawiązką nachodziłem. Po południu wybraliśmy się wzdłuż rzeki do wioski Dayaków. To już nie to, co kiedyś, gdy cała społeczność zamieszkiwała w jednej ogromnej chacie tworzącej boki kwadratowego dziedzińca. Chata nadal stoi, ale rodziny mieszkają osobno w małych domkach, na których gankach przesiadują, obierając orzeszki ziemne. W wiosce jest  już elektryczność, przy niektórych chatach stoją też dziwaczne konstrukcje przypominające anteny satelitarne własnego wyrobu. Wierzyć się nie chce, że mogą działać... Mimo to ciepłe popołudnie ciągnie tu w nieskończoność, a wszyscy, młodzi i starzy, zdają się leniwie nim cieszyć. Wioska nazywa się Malaris. Mam nadzieję, że zbieżność jest przypadkowa, bo komary żrą na potęgę.

Siedzę w obszernym lobby, które, pewnie za sprawą potężnych drewnianych wrót, przywodzi na myśl europejski dworek, w którym urządzono hotel. Przyjemnie tu. Tym bardziej, że z zewnątrz dobiega śpiew nocnych ptaków niknący w głośnym szumie. Albo to tylko Amandit, nad którą stoi hotel, albo znowu pada...

homestay bez nazwy, Balikpapan, Kalimantan, noc z piątku, 23 grudnia na sobotę, 24 grudnia 2011, dziesiąta

                No to udało się. Po dwudziestu sześciu godzinach w pickupie, becaku, autokarze, na promie i w angkocie, zacny zetsaw, dotarliśmy do Balikpapan. Umyliśmy się wreszcie i przebrali w trochę pomięte, ale mimo wszystko świeże rzeczy, najedliśmy się, wręcz na zapas, nawet zrelaksowaliśmy nieco. Juto rano znów w drogę.

                Pora tymczasem na krótką relację z pomyślnie zakończonego etapu. 

Ciężarówka z Loksado do Kandangan miała ruszyć, jak wynikało z wczorajszej łamanej pogawędki z kierowcą, o szóstej trzydzieści rano. Po raz kolejny więc w czasie naszych – tak zwanych – wakacji przyszło nam wstać przed świtem. Spakowaliśmy się sprawnie i pospieszyliśmy pod warunga. Istotnie, kierowca, ten sam, który wiózł nas wczoraj, był już na posterunku. Wygląda na to, że rozkład jazdy ciężarówek opiera się na rozkładzie dnia ich właścicieli. Z samego rana ruszają oni do Kandangan, zabierając chętnych, którym uda się ich złapać, wracają do Loksado na noc, kiedy w satysfakcjonującym stopniu napełnią paki pickupów. Z tego zatem wynika prawidłowość, o której mówili miejscowi. Do Loksado tylko około południa, ewentualnie po południu, z powrotem tylko rano. Z tego też wynikać może stosunkowo wysoka cena za pokój w hotelu Wisma. Jak już dojedzie się do wsi, nie ma odwrotu aż do świtu...

Tym razem Renata i Oliver, chcąc uniknąć powtórki z oddychania spalinami, zajęli miejsca w szoferce. Ja zasiadłem na pace razem z nowo poznanymi: Niemcem, jego towarzyszką Kolumbijką, Francuzem i sporym ładunkiem lasek kayu manis, czyli cynamonu. Jakby zmielić wszystkie te długie laseczki wysuszonej kory i zapakować  w paczuszki z napisem Kamis, byłoby to warte co najmniej parę tysięcy złotych. Nie polecam entuzjastom higieny takiej przejażdżki. Kto raz zobaczy wszystkie te pęki wonnej przyprawy rzucone byle jak na brudną podłogę, między kanistry, palety jajek i plecaki, ten niechybnie będzie musiał  zrezygnować ze świątecznej szarlotki... Chociaż z drugiej strony... Zarazki chyba się wypieką na śmierć, czyż nie?

Podróż upłynęła nam szybciej i przyjemniej niż poprzedniego dnia. Kiedy tylko za pomocą pożyczonej z warunga łyżki pochłonąłem kupione tuż przed wyjazdem śniadanie, zapakowany w szary papier nasi kuning, żółty ryż z mleczkiem kokosowym, sosem cynamonowym – chyba że to te laseczki tak pachniały – i zanurzonym w nim losowym kawałkiem kurczaka, zająłem się rozmową z Niemcem. Razem z Kolumbijką podrużuje on w kierunku przeciwnym do obranego przez nas, z Sulawesi przez Borneo na południe, było więc czym się wymieniać. Przewodniki lonely planet idą w odstawkę przy starej dobrej wymianie najświeższych wieści z gościńca... Tym lepiej nam się rozmawiało, że i nasz sąsiad zza Odry prawie nie spotykał na swojej drodze podróżnych z naszego kawałka świata. Oprócz Francuza, który przez większość czasu milczał. Widoki mieliśmy jeszcze bardziej nieziemskie niż wczoraj, porośnięte dżunglą strome wzgórza magicznie tonęły w porannej mgle. I lekkiej mżawce, która nie pozwalała nam zapomnieć, że poza Jakartą pora deszczowa to w istocie pora deszczowa.

                Na jednym z krótkich postojów, podczas których kierowca załatwiał jakieś swoje tajemnicze sprawy, Niemiec – piszę ciągle Niemiec, bo w sumie nawet się sobie nie przedstawiliśmy – pozbierał zalegające na drodze owoce rambutan. Jakoś nie miałem wczesniej okazji spróbować ich na surowo, a warto, zdecydowanie warto. Z wyglądu przypominają kasztany o bardzo długich i miękkich kolcach i żywoczerwonej barwie. Obiera się je wbijając palce pod skórkę i odrywając ją. Obrany owoc przypomina wiekie winogrono, tak też smakuje. Świetna przekąska na drogę i rozmowę, smaczna i orzeźwiająca, a przy tym wystarcza na długo, bo obieranie zamuje sporo czasu. I można rzucać dużymi podłużnymi pestkami do celu.

                 Kiedy zajechaliśmy na dworzec auobusowy, rozpadało się na dobre i wszyscy dostali normalnego w takiej sytuacji przyspieszenia. Niemiec z Kolumbijką wskoczyli w busik do Banjarmasin. Ja pobiegłem się dowiedzieć o transport do Balikpapan. Powiedziano mi, tak przynajmniej zrozumiałem, że autobus odjeżdża o piątej. Czyli za jakieś dziewięć godzin. Szybka narada z Francuzem, który też zmierza na północ. Postanowił zostać na dworcu i czekać. My poprosiliśmy kierowcę, żeby podrzucił nas do centrum. Jeszcze nie wiedzieliśmy, co zrobić z całym dniem czekania, potencjalnie w deszczu, ale dworzec z jego mieszkańcami wydawał się nie być konkurencją w stosunku do niczego, co mogło nam przyjść na myśl.

W drodze wyklarował się w naszych głowach plan, który mógł się powieść. Postanowiliśmy udać się do hotelu Mutia – który odwiedziliśmy pierwszego dnia, ale w nim nie nocowaliśmy, choć miał wi-fi, bo okazał się za drogi – i poprosić o możliwość posiedzenia w lobby przez parę godzin. Cóż mieliśmy do stracenia? Czasem tak dziwnie się składa, że dobry plan w trakcie realizacji okazuje się planem genialnym, a przynajmniej bardzo szczęśliwie trafionym. To właśnie nas spotkało, w osobie właściciela, który posadził nas na sofie pod telewizorem i kazał poczęstować się śniadaniem przygotowanym dla hotelowych gości. Zapłata za śniadanie w pakiecie którego jest korzystanie z vipowskiej poczekalni wydawała się być rewelacyjnym dealem, ale właściciel nie chciał słyszeć o pieniądzach... Tu już nam trochę było głupio, podziękowaliśmy grzecznie, ale się uparł. Wysłaliśmy więc Olivera do stołu, ale i to go nie usatysfakcjonowało. Nalegał i nalegał. Cóż było począć, po chwili wszyscy raczyliśmy się najlepszym śniadaniem, jaki spotkało nas od początku podróży. A potem telewizją i szybkim łączem. Koło trzeciej pożegnaliśmy się i podziękowaliśmy po raz kolejny, wręczając zdziwonemu zacnemu człekowi pierwszy wianuszek bałtyckich bursztynów.

Z jednej strony żal mi bylo Francuza, który cały ten czas spędził na dworcu, z drugiej liczyłem jednak, że zobaczymy go na posterunku, co będzie oznaczało, że dobrze zrozumiałem informację o autobusie o piątej. Dobrze zrozumiałem, zobaczyliśmy go, kiedyśmy tylko wygramoli się z rzężącego resztkami sił becaka (sporo becaków w Kandangan poruszanych jest nie przez rowery, lecz skutery). Autobus też już czekał. Zapłaciliśmy po 130 000 od osoby, co biorąc pod uwagę dwanacie godzin jazdy, które dzieliło nas od Balikpapan, wydawało się ceną sensowną. Tym bardziej, że dwanaście godzin od piątej po południu daje piątą rano. Ergo ominąć miał nas koszt noclegu. Tym bardziej po wtóre, że zamiast ciasnego i dusznego minibusa, którego się spodziewałem, czekał na nas autokar. Może nie luksusowy, ale z klimą i siedzeniami rozkładanymi aż do pozycji poziomej. Może są po prostu zepsute, ale jakie to właściwie ma znaczenie...

                Długa droga upłynęła nam zdrowo i spokojnie jak, mam nadzieję, nadchodzące Święta. Szczególnie zdrowo i spokojnie zrobiło się koło dziewiątej, kiedy kierowca się zlitował i wyłączył dudniącą w głośnikach muzykę, dzięki czemu nie tylko ja zdołałem się wyspać. W przerwach między drzemkami, okraszonymi pokręconymi marzeniami sennymi, próbowałem obserwować las, przez który jechaliśmy. Jakkolwiek jednak nocna podróż przez dżunglę brzmi klimatycznie, niewiele dało się dostrzec w całkowitej ciemności. Tylko blady blask energooszczędnych świetlówek – zabawne, że nawet w takiej dziczy nie spotyka się praktycznie tradycyjnych żarówek, wciąż tak popularnych w Polsce – ukazywał od czasu do czasu ganek wciśniętego w gęste zarośla domku. Kilkakrotnie zatrzymywaliśmy się też w leżących po drodze wioskach, raz, przed czwartą, na dłużej. Dało radę pójść do toalety i na wczesne śniadanie, sehur normalnie. Dobre dwie godziny czekaliśmy na prom, którym skróciliśmy sobie drogę przez zatokę. Niestety z tego etapu pdróży pamiętam tylko industrialne rytmy maszynerii, przy których bardzo dobrze się spało. Szkoda, ale co się odwlecze, to nie uciecze. Jeszcze się nacieszę morzem, może do znudzenia...

Do Balkpapan wjechaliśmy, z trzygodzinnym opóźnieniem, o ósmej rano, po kolejnym kwadransie jazdy angkotem byliśmy w centrum. Poszukiwania hotelu trochę nas z początku podłamały. Albo drogo, albo nie ma miejsc. I wtedy oczom naszym ukazała się tablica z numerem telefonu, napisem ‘homestay’ i drugim napisem ‘Rp. 100 000’. Tylko gdzie ten homestay? Zadnej strzałki, adresu... Byłem przekonany, że obejdziemy się smakiem. Renata i Francuz nie dali jednak za wygraną. Kiedy ja poszedłem do kolejnego hotelu, gdzie jedyny dostępny pokój był apartamentem za 399 000, zeksplorowali okolicę i, spryciarze, znaleźli. Przyjemny hostelik z kilkoma sporymi i całkiem czystymi pokojami. Zdecydowaliśmy się, w nagrodę dla mojej dzielnej żony, która od początku wyjazdu nie narzeka na niewygody, na opcję z osobną łazienką i dodatkowym materacem za 140 000. I tak nieźle. Francuz zajął pokój obok. Wszyscy z entuzjazmem przyjęliśmy informację, że miła gospodyni za 10 000 od kilograma może nam zrobić pranie. Nie wie chyba dziewczyna, na co się porywa...

Jak się okazało, dygresja, mają tu na przestronnym ganku wyjątkowo wielkie karaluchy. Które oczywiście biegają pod nogami, bezczelne, jakby wiedziały, że nic im nie zrobię, bo nie lubię chrzęstu rozgniatanych pancerzyków. Przed chwilą jeszcze podszedł do mojego fotela monstrualnych rozmiarów szczur, który jakoś nie kwapi się wcale do zabrania się za dezynsekcję....

Balikpapan jest bezsprzecznie, choć może relatywnie, ładnym miastem. Podobnie jak Kandangan, jest stosunkowo czysty, chodniki zdobią donice z roślinami, a krawężniki są estetycznie pomalowane na biało i czarno. Ze stanu 3:3 Balikpapan wychodzi jednak na prowadzenie. 4:3 za pojemniki do segregacji śmieci. Pewnie, jak w Polsce, ludzie nie używają ich zgodnie z przeznaczeniem, ale są. 5:3 za obecność McDonaldsa, KFC, Pizzy Hut, Starbucksa i najlepiej zaopatrzonego hipermarketu – konkretnie znanego nam ze stolicy, choć w uboższej wersji Hypermartu – jaki spotkaliśmy w Indonezji. Nie żeby te sieciówki były jakoś nieodzowne, ale skoro już znaleźliśmy się w mieście, żeby odpocząć po i przed podróżą, niech to będzie miasto pełną gębą. Ma to jednak, ma się rozumieć, swoją ciemną stronę. Dotychczas udawało nam się zamykać budżet dzienny, z noclegami i transportem, w mniej więcej 400 000 rupii (circa 135 złotych) na całą trójkę. Dziś wydaliśy dwa razy tyle. Ale jak mogłem na przykład nie kupić oldskulowych conversów na wyprzedaży za jedyne 18 zeta, co z tego, że będę je woził przez pół Indonezji, a potem przez pół świata do Polski? No i tak się jakoś nazbierało...

W grucie rzeczy jednak nie mamy tu nic do roboty, przyjechaliśmy do Balikpapan jako do miasta portowego, żeby złapać prom na Sulawesi, czyli Celebes. Postanowiliśmy więc, zaznawszy względnego odpoczynku od dziczy, jak najprędzej ruszać dalej.

Pierwsze biuro zajmujące się kolportażem biletów okazało się nie obsługiwać promów. Ale skoro już tam trafiliśmy, postanowiliśmy  sprawdzić ceny przelotu, na wszelki wypdek, gdyby na statek trzeba było czekac kilka dni. Niedobrze, najtańsze bilety, na pojutrze, to koszt rzędu 850 000 za osobę... Po kilku kolejnych agencjach celujących tylko w linie lotnicze, trafiliśmy wreszcie do biura bardziej wszechstronnego. Dwie panie, odkryliśmy z ulgą, wspólnymi siłami były w stanie dogadać się z nami w mieszaninie angielskiego i indonezyjskiego. Na rejs do Pare-Pare, na który liczyliśmy, musielibyśmy czekać do poniedziałku. Długo. Jutro w południe wypływa jednak statek do Makassaru. Najtańsze bilety za 175 000 od dorosłego, 130 000 za dziecko. No to Makassar. Wiąże się to z dodatkowymi 150 kilometrami do pokonania na drodze do regionu Tana Toraja, na którym nam zależy, ale nie tracimy dwóch dni na bezsensowne siedzenie w mieście. Mieście może ładnym, ale w którym nie ma raczej niczego ciekawego. Jedno „ale”. Biuro jedynie udziela informacji, bilety musimy nabyć w siedzibie kompanii Prima Vista... 

                No to powtórka z Pelni, kołatało nam się po głowach po drodze. Pelni dostało od nas trzy szanse w dwóch miastach i zmarnowało je wszystkie. Brak elementarnego angielskiego, elementarnej chęci komunikacji i każdorazowe długie czekanie, aż nasze zapytania nabiorą mocy urzędowej... Jak w tym kontekście wypadnie mniejsza Prima Vista?

                Otóż wzorowo. Uprzejmy pan zza kontuaru zapytał w czym może pomóc, jasno przedstawił nam ceny biletów poszczególnych klas na poszczególnych trasach, jeszcze wytłumaczył – posiłkując się zdjęciami! – czym się która klasa charakteryzuje. Po krótkim namyśle zostaliśmy przy pierwotnym wyborze. Makassar, jutro, klasa ‘ekonomi’. Najtańsza. Dla prawdziwych twardzieli. Damy radę, mam nadzieję. Się zobaczy. W każdym razie, co bardzo nas urzekło, każdy z nas ma w bilecie po trzy kupony na posiłki ze stołówki. Co by to ne było, fajna sprawa.

                Jutro rano znów w drogę. Na spotkanie rozszalałych sztormów, na spotkanie przerażających potworów Mórz Południowych, na spotkanie przygody.  All hands! Ply to windward! Get cracking, ye bloomin’ cockroaches! Borneo served me well. But now, by the Gods of sea and sky, make way for Celebes!